Allahtan Gafil Olmak: İktidar, Güç ve Toplumsal Düzen Üzerine Bir Siyaset Bilimi Perspektifi
Giriş: Güç İlişkileri ve Toplumsal Düzenin İncelenmesi
Siyaset bilimcilerin toplumsal düzeni anlamada sıkça karşılaştığı temel kavramlardan biri güçtür. Güç, yalnızca iktidarın ellerde toplanmasından ibaret değildir. Aynı zamanda, bir toplumun bireylerinin günlük yaşamlarında karşılaştıkları engeller, katılımlarının sınırlanması veya yönlendirilmesiyle de ilgilidir. Toplumların nasıl yapılandığı ve bu yapılar içinde bireylerin konumları, tarihsel olarak dinamik bir ilişki içinde şekillenmiştir. “Allahtan gafil olmak” ifadesi, bu toplumsal yapıların ve güç ilişkilerinin bir yansıması olarak karşımıza çıkabilir. Bu yazıda, “gafil olmak” kavramını, iktidar, ideoloji, kurumlar ve vatandaşlık bağlamında inceleyeceğiz.
Allahtan Gafil Olmak: Kavramsal Çerçeve
Allahtan gafil olmak, bir kişinin Tanrı’ya olan bağlılığını ve inancını ihmal etmesi, kalben uzaklaşması anlamında kullanılır. Ancak bu kavram, yalnızca bireysel bir dini tavır olmakla kalmaz; aynı zamanda toplumsal düzeyde iktidar ilişkileri, güç mücadeleleri ve ideolojik hegemonyaların bir yansımasıdır. Toplumda “gafil” olan bir birey, bazen çevresindeki iktidar odaklarının etkisiyle kendi içsel sorumluluklarını unutur ve toplumsal sorumluluklarından kopar.
Güç, toplumsal ilişkilerin her alanına nüfuz eder. Devlet, kurumlar ve hatta aile yapıları bu güç ilişkilerinin birer mikrokozmosudur. Gücün sınırlı bir şekilde el değiştirmesi veya devam etmesi, toplumsal düzende de devrim niteliğinde değişimlere yol açabilir. Bu bağlamda, “gafil” olmak, toplumun geneline egemen olan güç yapılarının ve ideolojilerin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.
İktidar ve Kurumlar: Toplumsal Gücün Yapıtaşları
İktidar, yalnızca fiziksel güçle sınırlı olmayan, sembolik ve kültürel anlamlar taşıyan bir olgudur. Devletin, medya ve eğitim gibi kurumlar aracılığıyla insanları belirli düşünce biçimlerine ve davranış kalıplarına yönlendirmesi, gücün bir gösterisidir. Toplumdaki egemen ideolojiler, bireylerin düşünsel ve toplumsal alanlarını şekillendirir.
Örneğin, patriyarkal toplumsal yapılar, güç ilişkilerini erkeklerin lehine biçimlendirirken, bu durum kadınların toplumsal hayata katılımlarını sınırlayabilir. Erkekler, bu sistem içinde genellikle stratejik düşünür ve güç kazanma yolunda ilerlerlerken; kadınlar, daha çok demokratik katılım, eşitlik ve toplumsal etkileşim üzerine yoğunlaşabilir. Ancak, toplumsal sistemin baskıları, her iki cinsin de gafil olmasına neden olabilir.
Erkeklerin iktidar stratejilerinin arkasındaki düşünce, genellikle toplumun belirli normları ve değer yargıları tarafından şekillendirilir. Bu normlar, iktidarın sürekliliğini sağlamak adına insanların hem bireysel hem de toplumsal yaşamlarını belirli çerçevelere sokar. Örneğin, devletin dayattığı geleneksel iş bölümü, erkeklerin iş gücünde dominant olmasını sağlarken, kadınların ev içi işlerde hapsolmalarına yol açabilir. Erkeklerin bu durumu fark etmeyişi ya da göz ardı etmeleri, onları “gafil” birer aktör yapabilir.
İdeoloji: Toplumdaki Hegemonya ve Gafil Olma
Güç ilişkileri, ideolojik hegemonyalarla iç içe geçmiştir. İdeoloji, toplumun temel inanç sistemlerini, değerlerini ve normlarını oluşturur. Bu değerler, bireylerin toplumsal hayatta hangi davranışları sergileyip hangilerinden kaçınacaklarını belirler. “Allahtan gafil olmak”, bu bağlamda bir ideolojik çatışmanın da göstergesi olabilir. Güçlü ideolojiler, toplumu belirli bir yönelim doğrultusunda şekillendirirken, insanların bu yönelime körü körüne tabi olmalarını bekler.
Ancak bu ideolojiler, toplumun farklı kesimlerini aynı derecede etkilemez. Toplumun alt sınıfları, özellikle kadınlar ve azınlıklar, ideolojinin belirlediği normlardan daha fazla etkilenebilir. Erkekler ise bu ideolojiler karşısında daha avantajlı bir konumda olabilirler. İdeolojik hegemonyanın, bu kesimlerin gözünü kör etmesi, onları “gafil” kılabilir.
Vatandaşlık ve Toplumsal Katılım: Gafil Olmanın Toplumsal Bedeli
Vatandaşlık, sadece bir devletin yurttaşı olmak anlamına gelmez; aynı zamanda toplumun bir parçası olarak aktif bir şekilde katılım gösterme sorumluluğunu da taşır. Toplumsal katılım, sadece oy verme hakkı veya siyasi faaliyetlerde bulunmakla sınırlı değildir. Aynı zamanda, bireylerin toplumsal sorunlara duyarlı olmalarını ve bu sorunlar karşısında sorumluluk taşıyabilmelerini gerektirir. “Allahtan gafil olmak” ifadesi, bu katılımın ihmal edilmesi ya da unutturulmasıyla ilişkilendirilebilir.
Bir toplumda, kadınların demokratik katılımı genellikle sınırlıdır. Bu, devletin ve diğer güçlü kurumların etkisiyle şekillenen bir durumdur. Kadınlar, toplumdaki erkek egemen yapılar nedeniyle genellikle daha pasif bir vatandaşlık rolüne zorlanır. Bu da toplumsal düzende gafil kalmalarına yol açabilir. Toplumsal katılımı, sadece erkeklerin değil, kadınların da eşit bir şekilde gerçekleştirmesi gerektiği bir soruya dönüşebilir: “Eğer kadınlar toplumsal sorunlara aktif katılım göstermezse, bu onların gafil olmalarına mı yol açar?”
Sonuç: Allahtan Gafil Olmak, Güç ve Toplumsal Değişim
Sonuç olarak, “Allahtan gafil olmak” sadece dini bir kavram olmaktan öte, toplumsal yapıların ve güç ilişkilerinin bir eleştirisi haline gelir. Toplumun güç odakları, ideolojiler ve kurumlar, bireyleri gafil kılmak için çeşitli stratejiler geliştirebilir. Erkeklerin stratejik bakış açıları ile kadınların toplumsal etkileşim odaklı bakış açıları arasında sürekli bir gerilim vardır. Ancak bu gerilim, toplumsal değişimin de temel dinamiklerinden biridir.
Bu bağlamda, toplumsal düzenin nasıl işlediğini ve bu düzene nasıl katılım sağlanabileceğini sorgulamak önemlidir. “Gafil olmak” ne demek ve toplumsal hayatta bu kavram nasıl işliyor? Sadece bireyler mi bu süreçten sorumlu, yoksa toplumun tüm yapıları mı? Bu sorular, toplumsal değişim için önemli ipuçları sunabilir.